Świat stworzony przez Boga w dziełach sztuki
Opis stworzenia rozpoczyna biblijną historię ludzkości. Świat powstaje z woli Boga według ustalonego porządku. Akt stworzenia został przedstawiony w sposób obrazowy, jako proces obejmujący kilka dni, gdyż przemawiało to do wyobraźni odbiorców. Stwórca powołuje do istnienia poszczególne elementy kosmosu i natury po kolei:
Michał Anioł - Oddzielenie światła i ciemności
Julius Schnorr von Carolsfeld- Pierwszy dzień stworzenia
"Wtedy Bóg rzekł:<< Niechaj stanie się światłość ! >> I stała się światłość. Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą."
Michał Anioł - Oddzielenie ziemi i wody
Julius Schnorr von Carlosfeld Trzeci dzień stworzenia
"A potem Bóg rzekł: << Niechaj powstanie sklepienie w środku wód i niechaj ono oddzieli jedne wody od drugich! >> Uczyniwszy to sklepienie, sklepieniem; a gdy tak się stało Bóg nazwał to sklepienie niebem."
Michał Anioł - Stworzenie Słońca, Księżyca i Planet
Julius Schnorr von Carolsfeld - Czwarty dzień stworzenia
"A potem Bóg rzekł: << Niechaj powstaną ciała niebieskie, świecące na sklepieniu nieba, aby oddzielały dzień od nocy, aby wyznaczały pory roku, dni i lata; aby były ciałami jaśniejącymi na sklepieniu nieba i świeciły nad ziemią >> I stało się tak. Bóg uczynił duże ciała jaśniejące : większe, aby rządziło dniem , i mniejsze, aby rządziło nocą, oraz gwiazdy."
Tintoretto - Stworzenie zwierząt
"Potem Bóg rzekł: << Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju: bydło, zwierzęta pełzające i dzikie zwierzęta według ich rodzajów!" I stało się tak.
W Galleria dell' Accademia w Wenecji można oglądać te wspaniałe dzieło autorstwa Tintoretta, powstało w latach 1551- 1552. Scena " Stworzenia zwierząt" sprawia wrażenie niezwykle realistycznej, zaś każde zwierzę przedstawiono z oddaniem pełni wiedzy anatomicznej. A jednak po prawej stronie tuż przy ramie obrazu pojawia się jednorożec tak, jakby jego istnienie było potwierdzone. Całość zaś ma niezwykle dynamiczny wyraz - jedne stworzenia odpływają ku dalekim morzom, inne już zaczynają szukać dla siebie norek, zaś zwierzęta leśne kierują się ku zaroślom. Pofałdowana szata Boga- Ojca i jego postać otoczona świetlistą glorią staje się zatem prawdziwą siłą sprawczą całej kompozycji, a widz odnosi wrażenie, że rzeczywiści przed jego oczami powstaje nowa rzeczywistość.
Julius Schnorr von Carlosfeld - Piąty dzień stworzenia
Julius Schnorr von Carlosfeld - Szósty dzień stworzenia
Michał Anioł - Stworzenie Adama
Stworzenie Adama, wykonane w 1511 r., choć ogólnie nawiązuje do wcześniejszych, wczesnorenesansowych reliefów Jacopa della Quercii i Lorenza Ghibertiego, jest w pomyśle kompozycyjnym dziełem prawdziwie oryginalnym i genialnym. Bóg, otoczony zastępem aniołów, niematerialnie "wisząc" w przestworzu, pośród chmur, płynie w gwałtownym pędzie ku Adamowi, którego przed niespełna moment ożywił. Adam podnosi się z wolna ze stanu bezwładu, niemocy i bezruchu. Jego zupełna nagość została przeciwstawiona osłonięciu Boga płaszczem- zasłoną. Człowiek jest bowiem nagim, odkrytym w oczach Boga materialnym ciałem. Bóg zaś pozostaje zawsze zakryty mistyczną przesłoną przed poznaniem człowieka. Bóg i człowiek niemal stykają się końcami palców, między którymi zda się przepływać dająca życie iskra. Ten niezwykły pomysł zaczerpnął Michał Anioł z hymnu Veni Creator Spiritus ( Przybądź Duchu Stworzycielu... Palcem Bożym być Cię zwiemy... Racz dać zmysłom dar światłości...).
William Blake - Stworzenie Adama
Michał Anioł - Stworzenie Ewy
"Wtedy to Pan sprawił, że mężczyzna pogrążył się w głębokim śnie i gdy spał wyjął jedno z jego żeber, a miejsce to zapełnił ciałem. Po czym Pan Bóg z żebra, które wyjął z mężczyzny, zbudował niewiastę."
Na fresku znajdującym się w Kaplicy Sykstyńskiej widoczny jest Bóg, który stoi przed Ewą z podniesioną dłonią, jakby zdawał się mówić : " Stań się". Na fresku widoczny jest również Adam, śpiący w chwili tworzenia Ewy. Bóg jest przedstawiony jako starzec z długą brodą.
William Blake - Stworzenie Ewy
Julius Schnorr von Carlosfeld - Stworzenie Ewy
W dziejach malarstwa powstało jeszcze wiele obrazów które przedstawiają wizję Stworzenia Świata. Warto pochylić się nad niektórymi. Choć zostały namalowane przez mniej znanych artystów, to niosą za sobą pewne wartości estetyczna a zwłaszcza przesłanie teologiczne.
William Blake - Bóg stwarzający Wszechświat
Twórczość Blake'a do dziś pozostaje zagadką interpretacyjną dla badaczy. Ten poeta i artysta rysownik był jedną z najciekawszych osobowości przełomu XVIII i XIX wieku. Tworzone przez niego natchnione wizje plastyczne przesiąknięte były zawikłaną symboliką i stanowiły wykładnię jego filozofii i pojmowania świata. Bóg stwarzający Wszechświat to frontispis księgi Europa. Proroctwo. Całostronnicowa plansza ukazuje Boga w chwili tworzenia świata, zgodnie ze słowami Księgi Przysłów " kreślił sklepienie nad bezmiarem wód". Blake ukazał Stwórcę jako potężnego nagiego mężczyznę z długimi rozwianymi włosami i zarostem. Wpisana w krąg słoneczny postać mężczyzny wyłania się pośród chmur i nisko schylona w przyklęku wyciąga w dół, w mroczną otchłań rękę, w której dzierży rozłożony cyrkiel, narzędzie stworzenia. Rycina kolorowana akwarelą uzyskała blady żółtawy koloryt. W teozofii Blake'a stworzenie było aktem negatywnym, który doprowadził do rozdziału jedności trwającej do owej chwili. Dopiero ponowne połącznie z Bogiem może przywrócić porządek w zaburzonym świecie. Rycina Bóg stwarzający świat ma potężną siłę oddziaływania. Oparta na kontrastach i przesiąknięta atmosferą grozy, do dziś porusza wyobraźnię widza, choćby nie do końca udawało się ją zrozumieć.
Stanisław Wyspiański - Bóg Ojciec - Stań się !
To jedno z najwybitniejszych dzieł. Umiejscowiony jest w dużym oknie z tyłu nawy Kościoła OO. Franciszkanów w Krakowie. Pierwotna nazwa tego dzieła to " Bóg wyprowadzający świat z chaosu". Wpatrując się w witraż, obserwujemy wielkie zamiłowanie autora falistą i płynną linią charakterystyczną dla secesji. Przewaga fioletów, granatów, błękitów i zieleni jest przełamana rozświetlonymi błyskami. Na lewej dłoni Stwórcy uniesionej we władczym geście dominuje ciepła żółć, z drugiej opuszczonej rozsypują się świetlne promienie. Twarz Boga Ojca okolona siwymi włosami i przyozdobiona długą biało-niebieską brodą, ukazuje Jego Wszechmoc. Lekko pochylona postać i szaty niczym wstęgi nabierają mocy i akcentują chwilę Stworzenia. Oczy Boga są zalane niebieską barwą. Daje to poczucie pewnej anonimowości. Po oczach najczęściej poznajemy ludzi, oczy Boga są jednak zakryte, niepoznane jak Jego wyroki i plany. Kształt cienia pod powiekami Boga Ojca przypomina spływające łzy. Bóg płaczący - będący poza czasem i przestrzenią - wiedzący jak wiele cierpienia powstanie na świecie, który sam tworzy z Miłości dla człowieka. W opadającej ręce widać czerwone żyły i kości kojarzące się z życiem. Z tyłu postaci widnieją poziome fale morskie.
Stanisław Ignacy Witkiewicz - Stworzenie Świata (1921-1922)
Mikalojus Konstantinas Ciurlionis- najwybitniejszy malarz i kompozytor litewski stworzył cały cykl poświęcony stworzeniu świata. Oto niektóre obrazy z tego cyklu:
Marc Chagall - Stworzenie Świata
Rafael Santi - Stworzenie Świata
Marc Chagall - Stworzenie ludzi (1956- 1958)
Ten obraz otwiera cykl "Message Biblique" ( Poselstwo Biblijne). W obrazie przeważają błękity z dodatkiem żółci, fioletu, bieli i czerwieni. Kompozycja jest diagonalna (od lewego rogu na dole do prawego u góry obrazu). Ta diagonalność podkreślona jest przez: układ kolorów (ciężar błękitów w lewym dolnym rogu przeciwstawiony jest leciutkiej, przeźroczystej bieli w prawym górnym rogu), pochylenie w prawo postaci anioła ( na pierwszym planie), kierunek linii umieszczonych w taki sposób, że przecinają, dzielą płaszczyznę podobnie jak w witrażach czy w malarstwie kubistycznym.
Na pierwszym planie przedstawiony jest temat obrazu: stworzenie ludzi. Anioł niesie na rękach nagiego człowieka. Sylwetka anioła namalowana w kolorach głębokiego błękitu z dołu, rozjaśnia się w okolicach korpusu. Na końcach białych skrzydeł widoczne są plamy ciemnego błękitu i złocistej żółci. Człowiek śpi lub leży martwy na ramionach anioła. Jego głowa zwisa bezwładnie, prawa ręka jest jakby przyklejona do reszty białobłękitnego ciała. Wygląda jak mężczyzna, ale sylwetka jest zaokrąglona jak u kobiety. Pod ciałem Adama na ziemi widoczna postać spiralnie leżącego węża. W prawym dolnym rogu widzimy sylwetki Adama i Ewy , ale tylko do połowy. Ewa trzyma w ręku zerwany owoc i podaje go Adamowi. Wokół nich sylwetki zwierząt: koziołek (po prawej), ptak (po lewej). Podobnie w lewym dolnym rogu większy błękitno- zielony ptak i głowy czerwonego konia i żółtego lwa. W części środkowej obrazu w tle widoczna jest błękitna roślinność lub morsie fale. Poniżej (prawa strona) cała grupa ludzi i zwierząt. Pośrodku okrągła lśniąca plama czerwieni (słońce) otoczona ciemnymi spiralnymi liniami. Kolorowe smugi (żółte, zielone, niebieskie, fioletowe) unoszą się od czerwonego kręgu na zewnątrz i wyginają się, podobnie jak ciemne spiralne linie w prawo. Ponad wirującym okręgiem trzej aniołowie. Pierwszy ( wyraźnie zarysowany) największy, frunie w lewo, niosąc w wyciągniętych rękach kwiatu. Drugi zarysowany delikatniej spoczywa na plecach pierwszego, unosząc do góry ręce. Trzeci ledwie widoczny zdaje się odfruwać z obrazu z niewidoczną przestrzeń.
Obraz " Stworzenie ludzi" wskazuje wyraźnie , że Chagall rozumie swoją rolę artysty jako misję posłańca, który zaniesie światu biblijne poselstwo miłości i pokoju. " Od najwcześniejszych lat poruszała mnie Tora ( Biblia) . Olśniewała mnie, poruszała jako największe źródło poezji wszystkich czasów. Próbowałem odzwierciedlić ją w życiu i sztuce. Biblia jst jak echo natury i tę tajemnicę próbowałem przekazać. I choć świat jest czasem dla mnie odległą pustynią, to ona w mojej duszy jaśnieje jak płomień. W ciągu całego mojego życia na ile starczyło mi sił, próbowałem moje obrazy zharmonizować z tymi odległymi marzeniami. Czy to marzenie może się ziścić? W sztuce jak i w życiu - wszystko jest możliwe, o ile ugruntowane jest na miłości". [M. Chagall. Die GroBen Gemalde der Biblischen Botschaft s. 2]
Albrecht Durer - Adam i Ewa
Temat Adama i Ewy mający w dziejach sztuki długą metrykę Durer wykorzystał jako okazję do przedstawienia idealnej ludzkiej figury. Temat ten wówczas będący swego rodzaju alibi dla artysty zainteresowanego nagością człowieka oraz studiami nad proporcjami, anatomią i ruchem człowieka. Artysta wykorzystując doświadczenia z przedstawieniami aktów ( zwłaszcza w rysunku) w obu obrazach ukazał piękno ludzkie w italianizującej wersji. Priorytetem artysty tu nie był bynajmniej biblijny wątek pierwszych rodziców, lecz studium człowieka w naturalnej wielkości.
Tamara Łempicka - Adam i Ewa
Jan van Scorel - Adam i Ewa
William Blake - Anioł przyprowadza Ewę do Adama
Arrasy Wawelskie - Adam uprawiający ziemię
William Blake - Adam i Ewa obserwowani przez szatana
Peter Paul Rubens - Adam i Ewa
Fernando Botero (współczesny malarz kolumbijski) - Adam i Ewa
Jerzy Duda Gracz - Adam i Ewa
Wizje Raju
"A zasadziwszy ogród Eden na wschodzie, Pan Bóg umieścił tam człowieka, którego ulepił. Na rozkaz Pana Boga wyrastały z gleby wszelkie drzewa miłe z wyglądu i smaczny owoc rodzące oraz drzewo życia w środku tego ogrodu o drzewo poznania dobra i zła. Z Edenu zaś wypływała rzeka, aby nawadniać ów ogród, i stamtąd się rozdzielała, dając początek czterem rzekom."
Jan Breughel " Aksamitny" - Raj
Marc Chagall - Raj
Jacopo Bassano - Ogród Edenu
Arrasy Wawelskie - Szczęśliwość rajska
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz